Pancar hakkında bilmemiz gerekenler

Sevgili danışanlarım; bu yazı ile pancar hakkındaki, bu ve bunun gibi birçok sorunuza cevap verebilmiş olmayı umuyorum.

Tecrübeme ve araştırdığım makalelere dayalı olarak ilk olarak söylemem gereken “sebzeden zengin beslenmenin” vücudumuzdaki fizyolojik fonksiyonlar üzerine optimal  bir etkisi olduğudur.

Son yıllarda, kırmızı pancarın biyolojik aktivitesine ve hastalıkları önleyici potansiyel faydasına olan ilgi artmıştır. Bir nitrat kaynağı olarak pancar yenmesi, nitrik oksit (NO) mevcudiyetini arttırmak için doğal bir yoldur ve özellikle hipertansiyonu önlemek ve yönetmekte oldukça etkilidir. Pancar bileşenleri; güçlü antioksidan, anti-inflamatuar ve kanseri önleyici aktivite göstermekte ve pancarın bu faydaları büyük ölçüde yüksek NO içeriğine atfedilmektedir.

Ancak pancarın sağlığa yararlı etkileri olan tek bileşeni nitrat değildir. Pancar; askorbik asit, karotenoidler, fenolik asitler ve flavonoidleri içeren zengin bir fitokimyasal bileşikler kaynağıdır [1]. Bir dizi araştırma, bu bileşenlerin yüksek antioksidan ve antiinflamatuvar özelliklere sahip olduğunu bildirmiştir [2].

Pancar, son derece zengin bir antioksidan bileşikler kaynağıdır. Özellikle hücresel bileşenleri oksidatif hasardan korumada oldukça etkilidir [3].

Bazı çalışmalar pancarın, meyve suyu takviyesi şeklinde alındığında; DNA, lipid ve protein yapılarının oksidatif hasara karşı korunduğunu bildirmektedir [4].

Pancar suyu kullanılarak yapılan başka bir çalışmada benzer antioksidan etkiler bildirilmiştir. 28 gün boyunca pancar suyu tüketilmesi sağlandığında, karaciğer ve DNA hasarının azaldığı gözlemlenmiştir [5].

Bugüne kadar yapılan çalışmalar; pancarın, hücresel bileşenleri oksidasyona karşı önemli ölçüde koruyan mükemmel bir antioksidan kaynağı olduğunu göstermektedir.

Yoğun egzersiz sırasında oluşan mekanik ve metabolik kas hasarının, kısa süreli oksidatif strese yol açtığını gösteren çalışmalar vardır. Pietrzkowski ve diğ., pancar suyunun inflamasyonu ve ağrıyı hafiflettiğini, dayanıklılığı arttırdığını göstermiştir [6].

Pancarın antioksidan ve antienflamatuar aktivitesi; kronik iltihaplanma ve kötü huylu tümörlerin gelişiminde giderek daha fazla rol oynamakta ve pancardan elde edilen ekstrelerin bu etkileri baskılayabileceğine dair kanıtlar birikmektedir. Örneğin, Lechener ve diğ., pancar ekstratının, uzun süreli (35 haftalık), güçlü bir tümöre maruz kalan sıçanlarda tümör insidansını inhibe edip etmeyeceğini incelemişlerdir. Sonuçlara bakıldığında, pancar ekstrelerinin, tümör oluşumunu belirgin bir şekilde inhibe ettiği görülmüştür. [7].

Pancar ekstrelerinin kanser önleyici etkileri; prostat, deri, meme ve pankreatik tümör hücrelerinde akciğer, deri ve karaciğer kanseri hücrelerinde de gözlenmiştir [8].

Bilişsel işlev yaşla birlikte bozulur ve kan akımı azalır [9]. Gerçekten de, beyin hasarı, bunama ve Alzheimer hastalığı gibi zayıf bilişsel yetenekle ilişkili çeşitli nörolojik bozukluklarda yaşla ilişkili bir azalma veya bozulma söz konusudur. Bozulmanın başlangıcı ve gelişimi için başlıca tetikleyiciler ve risk faktörlerinden biri NO aktivitesinin bozulmuş olmasıdır. Bu nedenle, pancar gibi bir NO kaynağının, kan akışını iyileştirme ve bilişsel işlevdeki zararlara meydan okuma potansiyeline sahip besinlerin çokça tüketilmesi gerekir [10].

NO bileşiklerinin vücutta çeşitli fonksiyonları vardır. Bunlar;

• Kan damarlarının gelişmesini, dolayısıyla kan akışının daha rahat olmasını sağlar. 
• Kalp-damar hastalıklarının iyileştirilmesine yardımcı olur.
• Beyindeki sinir hücreleri arasında bilgi aktararak hafızayı güçlendirmeye yardımcı olur.
• Bağışıklık sisteminin bakterilerle savaşmasına yardımcı olur.
• Vücutta meydana gelen yorgunluğu giderici etkisi vardır.
• Spor yapanların kas ve kan metabolizmalarının daha iyi işlemesine ve performanslarının artmasını sağlar.
• Uyku kalitesini artırır.
• Algı hissinin artmasına yardımcı olur [11].

ÖNERİLER

• Pancar takviyesi kolaylıkla uygulanabilir ve elbette, böyle bir yaklaşımın ekonomik ve pratik yararları olacaktır.

• Meyve suları ve kapsüller dahil olmak üzere çeşitli pancar bazlı takviyeler, özellikle sentetik olarak imal edilmiş ilaçlara kıyasla nispeten ucuzdur.

• “Pancar tüketimi sonrasında uyku hissinin arttığını” belirten sevgili danışanım; yukarda anlattığım gibi, pancarın uyku hissinin oluşmasında bir etkisi yoktur. Daha çok, uyku kalitesi üzerine etkisi vardır. Sizin bu durumu yaşamanızın sebebi; gün içerisinde ya da yatmadan önce karbonhidrat içerikleri besinleri fazlaca tüketmenizden kaynaklı olabilir. Böyle bir durum varsa, bu alışkanlığınızdan vazgeçip günlük diyetinizde daha çok pancar gibi sağlıklı besinlere yer vermenizi öneririm. 

       SAĞLIKLA KALIN…

1. Georgiev V.G., Weber J., Kneschke E.M., Denev P.N., Bley T., Pavlov A.I. Antioxidant activity and phenolic content of betalain extracts from intact plants and hairy root cultures of the red beetroot Beta vulgaris cv. Detroit dark red. Plant Foods Hum. Nutr. 2010;65:105–111. doi: 10.1007/s11130-010-0156-6.
2. Zielińska-Przyjemska M., Olejnik A., Dobrowolska-Zachwieja A., Grajek W. In vitro effects of beetroot juice and chips on oxidative metabolism and apoptosis in neutrophils from obese individuals. Phytophera Res. 2009;23:49–55. doi: 10.1002/ptr.2535.
3. Kanner J., Harel S., Granit R. Betalains A New Class of Dietary Cationized Antioxidants. J. Agric. Food. Chem. 2001;49:5178–5185. doi: 10.1021/jf010456f.
4. Pietrzkowski Z., Nemzer B., Spórna A., Stalica P., Tresher W., Keller R., Jiminez R., Michalowski T., Wybraniec S. Influence of betalin-rich extracts on reduction of discomfort associated with osteoarthritis. New. Med. 2010;1:12–17.
5. Kujawska M., Ignatowicz E., Murias M., Ewertowska M., Mikołajczyk K., Jodynis-Liebert J. Protective effect of red beetroot against carbon tetrachloride- and N-nitrosodiethylamine-induced oxidative stress in rats. J. Agric. Food Chem. 2009;57:2570–2575. doi: 10.1021/jf803315d.
6. Pietrzkowski Z., Nemzer B., Spórna A., Stalica P., Tresher W., Keller R., Jiminez R., Michalowski T., Wybraniec S. Influence of betalin-rich extracts on reduction of discomfort associated with osteoarthritis. New. Med. 2010;1:12–17.
7. Lechner J.F., Wang L.S., Rocha C.M., Larue B., Henry C., McIntyre C.M., Riedl K.M., Schwartz S.J., Stoner G.D. Drinking water with red beetroot food color antagonizes esophageal carcinogenesis in N-nitrosomethylbenzylamine-treated rats. J. Med. Food. 2010;13:733–739. doi: 10.1089/jmf.2008.0280.
8. Kapadia G.J., Rao G.S., Ramachandran C., Iida A., Suzuki N., Tokuda H. Synergistic cytotoxicity of red beetroot (Beta vulgaris L.) extract with doxorubicin in human pancreatic, breast and prostate cancer cell lines. J. Complement. Med. 2013;10:113–122.
9. Bond V., Jr., Curry B.H., Adams R.G., Asadi M.S., Millis R.M., Haddad G.E. Effects of dietary nitrates on systemic and cerebrovascular hemodynamics. Cardiol. Res. Pract. 2013:435–629.
10. De la Torre J.C., Stefano G.B. Evidence that Alzheimer’s disease is a microvascular disorder: The role of constitutive nitric oxide. Brain Res. Rev. 2000;34:119–136. doi: 10.1016/S0165-0173(00)00043-6.
11. Bondonno C.P., Downey L.A., Croft K.D., Scholey A., Stough C., Yang X., Considine M.J., Ward N.C., Puddey I.B., Swinny E., et al. The acute effect of flavonoid-rich apples and nitrate-rich spinach on cognitive performance and mood in healthy men and women. Food Funct. 2014;5:849–858. doi: 10.1039/c3fo60590f.