Kapalı Havalar Kilo mu Aldırıyor?

Yağmur, kar, buz, kapalı havalar ve alabildiğine soğuk günler artık yaklaşmakta.. Yakın geçmişe kadar, insanlar; dedelerimiz, ninelerimiz, tüm gün süresince akşama kadar güneşin altında çalışırlar ve güneşten korunmak için herhangi bir önlem almazlardı ya da güneş ışınlarının zararlı olduğunu düşünmezlerdi. Yakıcı etkisinden korunmak amaçlı şapkalar takarlar, bazen de kollarını örterlerdi. Giderek ozon tabakası yapısı bozuldu ve bu bozulma artık güneşten gelen zararlı ışınları Dünya’ya ve insanlığa erişmesine izin veriyor. Bunun sonucu haklı olarak artık her yerde güneş ışınlarının zararlı etkileri o kadar bahsedilir oldu ki çoğu insan, güneşin doğadan gelen yararını çoktan unuttu bile. Güneş kremi ürünlerinin reklamları görsel ve yazılı her türlü yerlerde ve artık dışarı ne kadar kalacağımızı planlamadan güneş kremi kullanıyor, güneş gözlüğü olmadan dışarı çıkmıyoruz. 

Güneşin bize, insanoğluna sunduğu en önemli sağlık iksiri, D vitamini… Yağda çözünen bir vitamin olup, günlük ihtiyacın sadece % 20’si besinlerden karşılanan, daha çok deride, vücudumuz tarafından üretilen ama etkili hale gelmesi için mutlaka güneş ışığına maruz kalıp önce karaciğer sonra böbreklerde, etki edecek haline getirilen yaşamsal vitamin ama daha çok hormon.

Neden eksik? 

Yeter düzeyde güneş ışınlarından yararlanamama, obezite ile birlikte deri altı yağ dokusunun artması, gıdalarla yetersiz D vitamini alımı ve D vitamininin barsakdan yetersiz emiliminden kaynaklanmakta. Metabolik olarak karaciğer veya böbrek hastalığı olanlarda, D vitamini etkin formuna dönüşememekte, çölyak ve crohn hastalıklarında ise D vitamini emilimi engellenmektedir. Yine kortizon gibi ilaç kullanımları da hem D vitamini hem de kalsiyum emilimini azaltmaktadırlar.

Eksikliğinde şizofreni, depresyon, enfeksiyon hastalıkları, astım, Tip 1-2 diyabet, MS hastalığı, romatoid artrit, meme, kolon, prostat, pankreas kanserleri, osteoartrit, osteoporoz, osteomalasi, kas güçsüzlüğü, kas ağrıları ve daha birçok hastalık..

Diyetimizle aldığımız kalsiyum ve fosforun bağırsaklardan emilmesini sağlaması, parathormon salgılanmasını önleyerek kemik erimesini engellemesi, vücutta kalsiyum ve fosfor dengesini ayarlaması, kemik ve kasların sağlığı için gereklidir. Bağışıklık sistemine üzerine olumlu etkileri var olup, hipertansiyon, kalp hastalıkları, bazı kanser ve otoimmün hastalıklara karşı koruyucu özellikleri vardır.

Obezite ile ilişkisi ne?

Pankreastan salınan insülin hormonu, vücuttaki şekerin hücrelerin zarından içeri girmesini kontrol ederek, hücrelerin içerisinde bulunan ve bir nevi soba görevi gören küçük organcıklarda yanmasını sağlar. Böylelikle hücrelerin enerji ihtiyacını karşılanmış olur. Enerji ihtiyacı karşılanmış hücre yemesi için beyine boş yere acıktım sinyali göndermez. 

İşte D vitamini, pankreastan insülin salınımı yapan pankreas hücrelerinin daha iyi çalışmasını ve enerji ihtiyacı olan hücrelerde oluşabilecek insüline olan direncin azalmasına katkıda bulunur. İnsülin direnci bugün bütün şişmanlık, aşırı kontrolsüz kilo alımı ve obezite gibi hastalıkların temel nedenidir.

Yağda çözünen bir vitamin olduğundan emilimi için diyetinizde bir miktar yağa ihtiyacımız var. Bu nedenle yağdan fakir beslenme durumu ek olarak D vitamini alınmasını gerektirir. 

Beden kitle indeksi (BMI) 30 kg/m^2’dan fazla olanların D vitamini seviyeleri genellikle düşük çıkmaktadır. Bunun nedeni obezite ve yağsız beslenmeden kaynaklanmaktadır. Obezite varlığı derinin D vitamini sentezlemesinin engellemez ama kalınlaşmış deri altı yağ dokusu D vitaminin kan dolaşımına geçişini engeller. 

Pankreastaki hücrelerde, D vitamini reseptörü bulunmakta ve bu reseptörler D vitamini tarafından kontrol edilmektedir. Dolayısıyla D vitamini varlığı hormonsal işlev olarak insülin salınımını ve duyarlılığını artırmaktadır. 

Çalışmalarda insülin direnci bulunanlarda D vitamini düzeyi insülin direnci olmayanlara göre daha düşük bulunmuş. D vitamini yetersizliği obezite için yüksek risk faktörü olan bozulmuş insülin salınımı ile ilişkili olduğu bildirilmiş, bir çalışmada D vitamini yetersizliğinin pankreas hücre işlevlerine olumsuz etkisi ile birlikte D vitamini düzeyi ile insülin duyarlılığı arasında pozitif ilişki gösterilmiştir. 

D vitamini varlığında ise dokularda insülin direncini azalıyor, insülin direnci nedeniyle kan şekerindeki artışa yanıt olarak oluşan aşırı insülin salınımını azalıyor ve bu şekilde insülin duyarlılığı arttığında şeker daha rahat hücre içerisine girebilerek yağ olarak depolanmıyor hücrelerde yanabiliyor. Buradan D vitamini yetersizliğinin insülin direnci ve pankreas hücreleri işlev bozukluğuna yol açabildiğini rahatlıkla söyleyebiliriz.

Hatta bazı araştırmalarda vücuttaki düşük olan D vitamini düzeyinin arttırılmasının obezite tedavisinde kullanılan bazı ilaçların etkisinden %60 daha etkili olduğu gösterilmiştir. 

Doğal Kaynakları Neler?

D vitamini öncülleri ilk olarak deride, güneş ışınları etkisiyle oluşur. Bu nedenle kollarımızın, bacaklarımızın ve yüzümüzün 15 ile 30 dakika arasında (saat 12:00 ile 15:00 arası hariç, çünkü bu saatler arasındaki güneş ışınları deri kanseri olasılığını artırır) gün ışığına maruz kalmasıyla oluşur. Kişini yaşı, deri rengi, maruz kalma süresi ve varsa diğer tıbbi sorunlara göre değişir. Deride D vitamini yapımı, yaşla giderek azalır. Deri rengi koyu olan kişilerin, özellikle kış aylarında daha uzun süreli gün ışığına ihtiyacı vardır. 20 faktör üzerindeki güneş koruyucu kullananlarda deride D vitamini oluşamaz.

Özellikle somon, sardalya ve ton balığı gibi derin ve tuzlu suda yaşayan yağlı balıklarda, balık yağında, yumurtada, tereyağ, süt, yulaf, tatlı patates, yumurta sarısı, sıvı yağlar, karaciğerde yüksek miktarda bulunur. Bitkilerden maydanoz, ısırgan otu, yoncada mevcuttur. 

Güneş ışınlarına herhangi bir nedenle maruz kalamama buna bağlı D vitamini seviyelerimizin azalması artık obeziteye yol açan risk faktörleri arasında gösterilmekte. Yapmamız gereken coğrafyamızı ve iklim şartlarımızı göz önünde bulundurmak, sağlımızın her şeyden daha önemli olduğunu unutmamak.. Çözüm çok basit, daha fazla gün ışığı ve D vitamininden zengin beslenmeyi amaç edinme.. Doğadan gelen en doğal ve en ucuz vitaminle…